W wieku XIX jeden z najbardziej wpływowych filozofów Immanuel Kant stwierdził, że rośliny należy zaliczyć do materii nieożywionej. W końcu nie mają mózgu, ani narządów zmysłów. Z pozoru składają się wyłącznie z ramion, zielonych nad ziemią, jasnobrązowych pod ziemią. Te argumenty utwierdzały większość ludzi w przekonaniu o roślinach jako istotach niższego rzędu, pozbawionych inteligencji i sprawczości.
Zupełnie odmienne przeczucie miał Karol Darwin, który uważał z kolei, że rosną one „głową w dół”, bo namiastkę mózgu mają w korzeniach. Dziś, po 120 latach, naukowcy już wiedzą, że rośliny podobnie jak ludzie posiadają swoje namiastki układu nerwowego i odpornościowego. Ponadto podejmują decyzje i mogą się uczyć.
W świecie roślin toczą się wojny i zawierane są sojusze, kwitnie handel i opieka nad krewnymi. Rośliny potrafią dowolnie manipulować innymi organizmami, obserwują, polują i uciekają.
Odszukaj informację związane z tymi niesamowitymi zdolnościami roślin.
1. Amerykańscy i Izrealscy naukowcy odkryli niesamowity związek pomiędzy kolcomyszami a pewną rośliną. Słodkie owoce tej rośliny stały się jednym z ulubionych przysmaków gryzoni. Okazało się jednak, że nasiona zawierają gorzki, niesmaczny olej gorczycowy w związku z czym zwierzęta dokładnie oddzielały miąższ owoców od nasion, które wypluwały. Takie wypluwanie ich po okolicy ułatwiało roślinie rozsiewanie nasion na nowe terytoria. Jaki gatunek roślin tak sprytnie wykorzystał zwierzęta do rozsiewania nasion?
2. To jedyny gatunek rośliny, w której łodydze muszki owocówki składają jaja. Niestety, rozwój larw bardzo źle wpływa na kondycję rośliny, zmniejszając jej produkcję nasion. Ta niepozorna roślina znalazła jednak świetny sposób na obronę przed nimi. Jest w stanie wyczuć zbliżającego się samca, który poszukuje partnerki, i aby zapobiec ich spotkaniu, a tym samym złożeniu jaj, wydziela substancje chemiczne odstraszające amanta. O jakim gatunku rośliny mowa?
3. Prawdziwym strategiem jest również roślina, wykorzystująca krople deszczu do polowania na mrówki. Kiedy wyczuwa padający deszcz, wydziela niebywale słodki, atrakcyjny dla owadów nektar. Nieświadome zagrożenia mrówki wędrują w okolicę kwiatu, który po uderzeniu w niego kropli wody zaczyna wibrować, co sprawia, że ofiary wpadają do jego wnętrza. Kwiat się zamyka, a uwięzione owady zostają poddane wpływowi soków trawiennych. O jakiej roślinie mowa?
4. Ta roślina wykorzystana została do doświadczenia prowadzonego przez amerykańskich badaczy, którzy próbowali udowodnić, że rośliny potrafią uczyć się prostych odruchów. Młode rośliny hodowano przez większość czasu w ciemnościach, wystawiając je na światło jedynie przez godzinę dziennie czemu towarzyszył delikatny podmuch wiatru. Wiatr i światło dochodziły do rośliny z tego samego kierunku. Okazało się, że przeszkolone tak sadzonki rosły w kierunku wiatru nawet kiedy nie uruchamiano światła! Te rewolucyjne badania pokazują, że rośliny są w stanie przewidywać, co się wydarzy, i na tej podstawie decydować o kierunku swojego wzrostu. Jaki gatunek rośliny wykorzystano do doświadczenia?
5. Rośliny i grzyby łączą się ze sobą korzeniami tworząc sieć i współpracując pod Ziemią aby osiągać swoje cele. Na przykład zaatakowane przez mszyce liście bobu, przekazały tak chemiczną informację o zagrożeniu sąsiadującym roślinom. Orzech amerykański wydziela przez korzenie toksyny, niszcząc łączność między roślinami i utrudniając im pobieranie wody. Jak nazywamy taki rodzaj współpracy między roślinami a grzybami?
6. Czasem rośliny swoją inteligencję wykorzystują do opieki nad innymi. Szczególnym przykładem jest pewne drzewo liściaste. Gdy stare drzewo przewraca się i traci liście, nie jest w stanie prowadzić fotosyntezy dostarczającej energii do życia. Ale korzenie rośliny nadal znajdują się w glebie, dzięki czemu może ona pobierać z niej wodę. W takiej sytuacji życiodajnych cukrów dostarczają jej sąsiadujący kuzyni i ratują go przed śmiercią, sprawiając, że przeistacza się w twardy, porośnięty mchem drzewny „kamień”. Dzięki wsparciu rodziny będzie żył jeszcze długo, najpewniej nawet kilkaset lat. O jaki gatunek drzewa chodzi? Podaj przykład.
7. Bywa, że rośliny są atakowane np. przez bakterie. Główne objawy takiej choroby to przede wszystkim więdnięcie i zgnilizna. Badania na pewnej roślinie pokazały, że w przypadku roślin każda komórka może skutecznie odeprzeć taki atak. Błona komórkowa wyczuwa taki atak i reguluje poziom hormonów oraz geny. To daje roślinie sygnał do umocnienia ścian komórkowych i uwolnienia toksycznych dla bakterii substancji. Jeśli to nie okaże się wystarczająco skuteczne chore komórki celowo umierają, aby ochronić resztę rośliny. Jaki gatunek rośliny posłużył do odkrycia tego zjawiska?
Pytania opracowała: p. Z. Tiffert
